Phòng bệnh chổi rồng trên nhãn

Chổi rồng là bệnh hại quan trọng nhất trên cây nhãn hiện nay, bệnh tấn công và gây hại trên các đợt đọt non và hoa nhãn, tạo nên hiện tượng mọc thành chùm của lá và/hoặc hoa

Chính vì vậy chúng được gọi là chổi rồng hay nông dân miền Nam gọi là “đầu lân”, nhìn từ xa như dạng một tổ chim hoặc dạng cây chổi.

Bệnh tấn công làm cho lá không phát triển được nên cây không hoặc khó ra hoa, và khi bệnh nhiễm trên hoa làm cho cây không thể đậu trái được, hoặc chỉ có một hoặc vài trái trên chùm, vì vậy cây nhiễm bệnh này gây thiệt hại năng suất rất lớn, nếu nhiễm nặng làm thất thu hoàn toàn.

Tác nhân gây bệnh:

Theo những kết quả nghiên cứu mới nhất của Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam đã xác định được tác nhân gây bệnh là do vi khuẩn thuộc nhóm GammaProteobacteria, vi khuẩn này không thể nuôi cấy, sống trong mạch dẫn của cây, đặc biệt là trên các đọt non, hoa. Đây là loài vi khuẩn mới chưa được định danh, nên cần có nhiều nghiên cứu sâu hơn, tuy nhiên việc xác định rõ tác nhân cũng chỉ có tác dụng về mặt khoa học và biện pháp phòng trừ đối với tác nhân gây bệnh là kém khả thi.

Trung gian (môi giới) truyền bệnh:

Bệnh được lan truyền qua trung gian là nhện lông nhung (Eryphyes dimo-carpi), nhện rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường, nhện có đặc điểm là vòng đời chỉ khoảng 8-15 ngày, trong 1 năm có thể hoàn thành 13-15 thế hệ (lứa), chúng phát triển và gây hại mạnh nhất trong những tháng mùa nắng, chúng tấn công, gây hại và truyền bệnh từ rất sớm của các chồi non và nụ hoa (khi chúng mới nhú), khi cây không có lá non, chúng chích hút trên lá già nhưng không lộ triệu chứng, nhưng chúng lưu tồn và sẽ tấn công trên các đợt đọt non mới nhú và gây hại.

Trên vườn, nhện lông nhung còn tấn công các cây ký chủ khác như cây bồ ngót, cây bóng nẻ (cơm nguội) và các cây ăn trái khác như chôm chôm, bưởi, cam, quýt, chanh. Bệnh này nhiễm và gây hại nặng nhất trên giống nhãn tiêu da bò, kế đến là giống tiêu lá bầu, nhãn super, trong khi đó giống nhãn long ít nhiễm hơn, đặc biệt là giống nhãn xuồng cơm vàng chưa thấy nhiễm bệnh này.

Biện pháp phòng trị:

Để phòng trị tốt cần áp dụng biện pháp loại bỏ mầm bệnh (cắt bỏ cành nhiễm bệnh) và quản lý triệt để trung gian truyền bệnh là nhện lông nhung. Chúng ta có thể áp dụng những giải pháp sau đây:

* Giải pháp kỹ thuật:

Giống:

- Không nên nhân giống từ những cây bị nhiễm bệnh chổi rồng

- Ở những vùng nhãn tiêu da bò bị nhiễm chổi rồng nặng có thể áp dụng biện pháp ghép chuyển đổi giống nhãn xuồng cơm vàng có chất lượng ngon trên gốc ghép nhãn tiêu da bò bị nhiễm bệnh.

Kỹ thuật canh tác:

- Cắt bỏ toàn bộ các cành, lá, hoa bị nhiễm bệnh và đem đốt hoặc chất thành đống, phun thuốc trừ nhện và trùm lại bằng nilon để tránh nhện phát tán. Sau thu hoạch trái tiến hành cắt tỉa và dọn vệ sinh cho vườn cây giúp tán cây thông thoáng, giảm khả năng cư trú và gây hại của nhện (cắt cành sâu khoảng 50 cm, sau khi cắt phải phun thuốc trừ nhện lên tán lá ngay).

- Tránh để cành lá, trái tiếp xúc với mặt đất tạo điều kiện cho nhện di chuyển lên cây.

- Không nên để cây ký chủ phụ như cây bồ ngót, cây bóng nẻ trên vườn.

- Nên bón phân cân đối để xử lý cho cây đọt non, ra hoa đồng loạt, nhanh, đọt to, khỏe để dễ quản lý nhện và hạn chế bệnh.

- Việc tỉa chồi bệnh nên tiếp tục thực hiện nếu một số chồi mới vẫn còn xuất hiện bệnh.

- Có thể áp dụng biện pháp phun nước áp lực lớn trong mùa nắng để cuốn trôi nhện, đồng thời tạo ẩm độ cao làm trứng nhện không nở được.

Biện pháp hóa học:

- Biện pháp này chỉ áp dụng cho việc phòng trừ nhện (không áp dụng đối với vi khuẩn gây bệnh trực tiếp), khi quản lý được nhện càng triệt để thì biện pháp phòng trừ càng có hiệu quả cao.

- Sau khi cắt tỉa phải phun thuốc trừ nhện và thuốc gốc đồng ngay lên tán lá giúp loại bỏ nhện còn sót lại trên lá già và sát trùng vết thương do cắt tỉa.

- Khi cây mới vừa nhú đọt non, ra hoa phải tiến hành phun xịt ngay bằng loại thuốc trừ nhện và nên thay đổi gốc thuốc và định kỳ phun thuốc trừ nhện (tùy theo thời gian cách ly của từng loại thuốc) cho đến khi lá vừa chuyển từ lá lụa có màu đồng sang màu xanh thì có thể ngưng thuốc.

- Các thuốc có thể áp dụng như Kumulus 80DF, Pegasua 500ND, Ortus 5SC, Comite 75EC, Confidor, Alfamite 15EC, Dầu khoáng SK-Enspray 99EC, và một số loại thuốc trừ nhện khác.

- Khi áp dụng thuốc nên hòa với dầu khoáng giúp thuốc lan tỏa tốt hơn và dẫn đến hiệu quả phòng trừ cao hơn, dầu khoáng cũng có tác dụng phòng trừ nhện rất tốt.

- Biện pháp này chỉ hữu hiệu khi phun thuốc tiếp xúc trên toàn tán cây, lá.

- Chú ý cơi đọt thứ hai thường bệnh phát triển nhiều hơn cơi đọt thứ nhất nên cần chú ý phun xịt và quản lý bệnh thật kỹ.

Tổ chức thực hiện quản lý bệnh trên diện rộng:

Trên đây là các biện pháp kỹ thuật bà con nông dân có thể áp dụng riêng lẻ, thật kỹ sẽ quản lý được bệnh trên vườn của mình, nhưng bệnh rất dễ quay trở lại do nguồn bệnh và trung gian có từ các vườn xung quanh hoặc cây ký chủ phụ. Chính vì vậy cần hỗ trợ nông dân quản lý tổng hợp áp dụng các giải pháp kể trên một cách đồng loạt, trên diện rộng (tổ chức phun đồng loạt, trên diện rộng (tổ chức phun đồng loạt) thì mới mang lại hiệu quả cao, hạn chế sự tái nhiễm và bền vững.

Báo Nông Nghiệp Việt Nam, 8/8/2011